Wg legendy nazwa wsi pochodzi od otaczających ją lasów grabowych, w których pasącą owce dziewczynę spotkał zbłąkany rycerz. Oczarowany jej wdziękiem postanowił ja poślubić, a w lesie, w którym się spotkali założyć gród o nazwie Grabowiec (od grabów i owiec).
Pierwsze wzmianki o miejscowości pochodzą z 1268 r. i zamieszczone są w kronice ruskiej. W XIII wieku był to gród obronny książąt ruskich położony na szlaku handlowym z Włodzimierza Wołyńskiego do Zawichostu. Najprawdopodobniej miejscowość wchodziła również w skład Grodów Czerwieńskich
Od 1366 r. wieś znajdowała się w granicach Litwy. W 1388 r. przejęli ją w posiadanie książęta mazowieccy. W 1462 r. Grabowiec został włączony do Korony Królestwa Polskiego. Prawa miejskie zostały mu nadane przed 1418 r. Miejscowość stanowiła wówczas ośrodek rzemieślniczy.
W 1500 r. wieś została zniszczona przez Tatarów. W następstwie tych wydarzeń król Jan Olbracht w 1501 r. uwolnił Grabowiec od ceł i podatków na 6 lat. Przywilej ten potwierdził w 1511 r. Zygmunt I Stary, a tym samym przyznał kolejne ulgi w związku z najazdem Tatarów z 1506 r.
W roku 1509 r. miejscowość otrzymała przywilej nie płacenia kontrybucji wojennych, a w 1625 r. prawo odbywania targu w środę oraz nakaz organizacji cechów rzemieślniczych.
W 1394 r. Ziemowit IV przyczynił się do powstania w miejscowości parafii rzymsko-katolickiej, która obejmowała 26 wsi.
W latach 1655-1662 odbudowano Zamek Grabowiecki pochodzący z XIII wieku, a zniszczony w 1500 r. Do odbudowy przyczynił się starosta Stanisław Sarbiewski. Pierwsze wzmianki o zamku pochodzą z 1617 r., a kolejne z 1624 r.
Od 1772 r. miejscowość znajdowała się w zaborze austriackim (starostą pozostał Ludwik Wilga, który pełnił urząd dożywotnio, do 1796 r., był on ostatnią osoba na tym stanowisku), a od 1809 r. w Księstwie Warszawskim. Następnie wybrano Józefa Nowickiego i Jakuba Wysockiego na stanowisko burmistrzów Grabowca, byli oni ostatnimi obieralnymi burmistrzami ponieważ później był już tylko jeden burmistrz, którego mianowały władze centralne. 15 marca 1811 r. zgodnie z dekretem, który wydał król saski w Dreźnie, burmistrzem został Jan Podhajewski.
Od 1815 r. w wieś leżała na terenie zaboru rosyjskiego (Królestwo Polskie). 19 grudnia 1869 r. Grabowiec utracił prawa miejskie.
Do upadku miejscowości przyczyniły się wojny XVII-wieczne oraz pożar w 1814 r.
Po odzyskaniu niepodległości pierwszą osobą, która sprawowała urząd wójta był Jan Ciszewski, a ostatnim (do wybuchu II wojny światowej) Jan Poterucha.
Przed wybuchem wojny w miejscowości mieszkało 4212 osób, w tym 2356 narodowości żydowskiej i 62 ukraińskiej (wg spisu powszechnego z 1921 r.).
25 września 1939 r. do wsi weszły wojska radzieckie. Doszło wówczas do mordu 59 żołnierzy polskich. Wydarzenia te zostały nazwane „Małym Katyniem”. Pozostali żołnierze polegli w walce w okolicach Góry Grabowiec – w 1989 r. postawiono tam pomnik upamiętniający owe walki.
10 października 1939 r. przybyły do Grabowca pierwsze oddziały wojsk niemieckich. Podczas okupacji niemieckiej znajdowało się we wsi getto, które funkcjonowało do 1942 r. Wywożono z niego ludzi do obozu zagłady w Sobiborze. Podczas działań wojennych wieś uległa zniszczeniu i spaleniu.
W 1943 r. miała miejsce akcja wysiedleńcza, w wyniku której pozostały w Grabowcu tylko nieliczne rodziny. Wysiedleńcy zostali ulokowani w obozie przejściowym w Zamościu.
W czerwcu 1944 r. wojska niemieckie przeprowadziły ostatnią akcje pacyfikacyjną przeciwko Polakom. Zatrzymano wówczas 250 osób. 25 lipca 1944 r. do Grabowca weszły wojska radzieckie. E. Tokarczuk ustalił, że podczas działań wojennych II wojny światowej z gminy Grabowiec zginęło 2207 osób: 563 Polaków, 401 Ukraińców i 1243 Żydów.
Informacje z książki: JANA GÓRAKA „MIASTA I MIASTECZKA ZAMOJSZCZYZNY”
GRABOWIEC – należy do najstarszych osad na Zamojszczyźnie już bowiem w 1268 roku był tu gród warowny przy szlaku idącym z Włodzimierza Wołyńskiego na Zawichost a przy nim podgrodzie będące zapewne osadą miejską.
Jako miasto występuje Grabowiec w 1366 roku kiedy wraz z innymi miastami – Bełzem, Chełmem i Szczebrzeszynem – odstąpiony został przez Litwinów Kazimierzowi Wielkiemu. W 1372 roku rządy na Rusi objął Władysław Opolończyk a Grabowiec już wtedy był stolicą powiatu i jako taki wymieniony jest w dokumencie z 1378 roku. W dziesięć lat później, w 1388 roku, król Władysław Jagiełło nadał ziemię bełską, w skład której wchodził Grabowiec Ziemowitowi IV księciu mazowieckiemu, a w dokumencie z 1396 roku potwierdzającym to nadanie Grabowiec jest wymieniony jako oppidum. Odtąd też aż do pierwszego rozbioru Polski Grabowiec pozostaje stolicą powiatu najpierw w księstwie bełskim a od 1462 roku w województwie bełskim wchodzącym w skład Korony.
Nie znam daty powstania Grabowca, nie wiem też kiedy został miastem. Po raz pierwszy już jako miasto jest wymieniony w 1366 roku i takim też został uznany przez króla Kazimierza Wielkiego. Władysław I książę mazowiecki i bełski w 1447 roku potwierdził nadanie prawa miejskiego przez Ziemowita IV, który „miasto na nowo lokował”. Rok 1447 jest przyjmowany przez historyków jako data nadania miastu prawa magdeburskiego, wydaje się jednak, że prawo to uzyskał Grabowiec w 1388 roku od Ziemowita IV, w każdym razie przed erekcją parafii.
W 1394 roku Ziemowit IV utworzył w Grabowcu utworzył parafię rzymsko – katolicką, bardzo rozległą gdyż obejmującą 26 wsi.
Miasto wraz z istniejącym tu od dawna zamkiem zostało zniszczone przez Tatarów w 1500 roku. Palone z resztą było wiele razy. Zamek w Grabowcu istniał już w XIII wieku; po zniszczeniu w 1500 roku został odbudowany.
Pierwszy opis zamku jest znany w 1617 roku, następny z 1624 roku kiedy drewniany wówczas zamek popadł w ruinę. Odbudowany został przez starostę grabowieckiego Stanisława Serbiewskiego w latach 1658 – 1662, otrzymał wtedy dwie murowane piwnice do przechowywania ksiąg ziemskich grodzkich. Po pierwszym rozbiorze w 1772 roku zamek przestał pełnić funkcję siedziby starosty i przeznaczony został na więzienie.
W 1807 roku dobra starostwa grabowieckiego zostały sprzedane Feliksowi Radziejowskiemu, który nie spłacił w pełni należności jeszcze w 1816 roku. Dozorca miast Badowski w 1819 roku notował : „Stary zamek grodowy w murach obszernych do prywatnego obywatela prawem narodu nie należący rozebrał ninejszy dziedzic W-ny Felix Radziejowski i na swoją prywatną obrócił potrzebę”. Jeszcze w połowie XIX wieku na górze „sterczały szczątki zamczyska” i resztki bram wjazdowych. W czasie powstania styczniowego w 1863 roku postawiono na górze zamkowej trzy krzyże, ostatni z nich zawalił się w 1973 roku.
Pierwszy kościół grabowiecki zniszczony został przez Tatarów w 1500 roku. Następny spalony na początku XVI wieku, trzeci z kolei z 1630 roku zniszczony został przez Szwedów. Wizytacja z 1672 roku notuje kościół nowo wystawiony z muru, jednonawowy , z „babińcem” drewnianym. Spalił się ten kościół w 1814 roku, nabożeństwa były odprawiane w cerkwi unickiej. Obecny kościół zbudowany został w latach 1820 – 1855 przez budowniczego Fryderyka Libenau z Krasnegostawu, po jedo śmierci dokończony przez Ignacego Kaliniaka. Z tego też czasu pochodzi murowana dzwonnica.
Cerkiew w Grabowcu istniała już w 1394 roku. O kolejnych erekcjach cerkwi nie mamy wiadomości. Przedostatnia murowana cerkiew „upadła” i nabożeństwa odprawiały się w drewnianej kaplicy. Ostania cerkiew p.w. św. Kajetana, murowana, była wzniesiona w 1805 roku, po kasacie unii zamieniona na prawosławną, w okresie międzywojennym była znowu inucką.
Została rozebrana w 1954 roku. (Zobacz więcej na temat cerkwi). Pierwszy raz Żydzi nowtowani są w Grabowcu w 1570 roku, wkrótce też zapewne zbudowali tu synagogę. W 1881 roku były już w Grabowcu dwie synagogi. (synagogi)
Miasto miało charakter rolniczo – rzemieślniczy, handlem zajmowali się Żydzi. Istniały w Grabowcu dwa cechy: od 1604 roku cech ślusarski i od 1643 roku cech szewski.
Grabowiec był niszczony przez częste pożary, najazdy tatarskie, rekwizycje wojskowe. Oddalony nieco od głównych traktów skutecznie jednak konkurował z pobliskimi Uchaniami, Wojsławicami i Skierbieszowem, przede wszystkim przez pełnienie funkcji administracyjnych jako siedziba starostwa grodowego, stolica powiatu.
Zabudowa miasta była niemal całkowicie drewniana, jeszcze w 1860 roku na 310 domów tylko 2 były murowane. Dawna zabudowa została zniszczona przez pożary, nie przechowały się też przekazy ikonograficzne sprzed pierwszej wojny światowej. Kilka domó z podcieniami wzdłużnymi jeszcze w pierwszych latach po wyzwoleniu pozwala przypuszczać, że w XIX wieku takimi domami były zabudowane pierzeje rynkowe, podobnie jak to było w sąsiednich Wojsławicach gdzie dość dokładnie znamy zabudowę rynkową.
Pierwszy układ przestrzenny Grabowca nie jest znany. Najstarszy plan miasta przedstawiony jest na Mapie Kwatermistrzostwa z 1839 roku. Wynika z niego, iż na początku XIX wieku właściwe miasto stanowił obszerny rynek na rzucie prostokąta z usytuowanym na nim kościołem i cerkwią. Usytuowanie to odbiegało od powszechnie przyjętej zasady lokowania świątyń poza obszarem rynku. Poza rynkiem zabudowania znajdują się na dwóch uliczkach wybiegających z północnych naroży rynku. Z naroża południowo – wschodniego wybiegała droga prowadząca do zamku a w dalszym ciągu będąca traktem do Hrubieszowa.
W ciągu XIX wieku miasto rozbudowało się poza północną pierzeję tworząc drugie zgrupowanie zabudowy w formacie podkowy, zwane Dworzyskiem, będące dziś częścią osady a w przeszłości zapewne wójtostwem grabowieckim.